In het kort

• Alleen jij kan een verzoek tot euthanasie doen bij je arts, dit moet een weloverwogen keuze zijn
• Je moet uitzichtloos en ondraaglijk lijden
• Je moet wilsbekwaam zijn tijdens het euthanasieverzoek, of je hebt een wilsverklaring opgesteld toen je nog wilsbekwaam was
• Geen redelijke andere oplossing dan euthanasie is beschikbaar
• Als je eigen arts het verzoek goedkeurt, wordt het verzoek nogmaals beoordeeld door een onafhankelijke arts (de SCEN arts)
• De euthanasie vindt plaats via een drankje of infuus, de arts verzorgt de euthanasie op zorgvuldige wijze

Vrijwillig en goed over nagedacht

Als je erover denkt om euthanasie te plegen, moet je zelf een verzoek hierom doen bij een arts. Niemand anders kan dit voor jou doen. De vraag om euthanasie moet vanuit jezelf komen. Het verzoek moet vrijwillig zijn. Ook moet jouw wens niet ineens bestaan, aangezien de wens dan ook zo weer kan verdwijnen. Je moet hier goed over hebben nagedacht.

Uitzichtloos en ondraaglijk lijden

Nadat je een verzoek hebt gedaan bij je arts voor euthanasie, moet je arts constateren dat jij uitzichtloos en ondraaglijk lijdt. Jouw lijden is uitzichtloos als je niet meer kan genezen of onnodig lijdt en dit niet beter kan worden. Het is ondraaglijk, als jij dit als ondraaglijk ervaart.

De arts probeert in meerdere gesprekken die hij of zij met jou voert te constateren of jij uitzichtloos en ondraaglijk lijdt. In deze gesprekken kan je vragen verwachten zoals:

• Wat is voor jou ondraaglijk lijden?
• Waarom gaat het niet meer en wil je dat uw leven stopt of er een einde aan uw leven wordt gemaakt?
• Welke lichamelijke of psychische klachten en ongemakken heb je?
• Wat kan je nog wel en wat niet meer
• Wat kan je nog wel en waar beleef je nog plezier aan? Wat maakt het de moeite waard om voor te leven?
• Zijn er nog andere mogelijkheden om je lijden te verlichten?
• Ben je bang dat je in de toekomst zal lijden? Bijvoorbeeld door dementie of een andere ziekte die steeds erger wordt. Of doordat je afhankelijk wordt van anderen?
• Hoe kijk je aan tegen het einde van uw leven?

Jouw lijden moet zijn ontstaan door een medische aandoening. Deze aandoening kan lichamelijk (bv. artrose) of psychisch zijn (bv. dementie).

Ouderdomsaandoeningen

Ben je al wat ouder als je euthanasie wil plegen? De opstapeling van ouderdomsaandoeningen en daarmee samenhangende klachten wordt ook gezien als medische aandoening. Denk hierbij aan zaken als:

• visusstoornissen,
• gehoorstoornissen,
• osteoporose,
• artrose,
• evenwichtsproblemen,
• cognitieve achteruitgang.

Er kan geen euthanasie worden gepleegd bij een ‘voltooid leven’. Het is dus van belang dat de arts een goed overzicht heeft van de aandoeningen die bijdragen aan het ondraaglijk en uitzichtloos lijden.

De Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE) publiceren met regelmaat euthanasie-casussen die zijn goedgekeurd. Zo ook de volgende casussen die zijn opgebouwd uit een stapeling van ouderdomsaandoeningen:

•  Oordeel 2021-46: “Het lijden van patiënte kwam voort uit een stapeling van ouderdomsklachten, waaronder slecht zien, gehoorverlies, artrose, algehele zwakte en vermoeidheid.”
• Oordeel 2021-83: “Een vrouw, tussen de tachtig en negentig jaar, leed sinds geruime tijd voor het overlijden aan meerdere aandoeningen. Zo was sprake van osteoporose waardoor er compressiefracturen van de wervels waren ontstaan, slechte visus en slechthorendheid. Ongeveer vier jaar voor het overlijden was de vrouw, waarschijnlijk ten gevolge van een doorgemaakte CVA, op haar achterhoofd gevallen. Sindsdien was sprake van een trage spraak en een hemibeeld links. Vanaf dat moment verbleef de vrouw in een verzorgingshuis. “

Door deze voorbeelden te lezen, kan je een aardig beeld krijgen van hoe een arts een euthanasie-verzoek kan onderbouwen.

Wilsbekwaam

Naast dat je een vrijwillig en weloverwogen verzoek moet doen en je uitzichtloos en ondraaglijk moet lijden, moet je ook wilsbekwaam zijn als je om euthanasie verzoekt. Wat houdt dit precies in?

Jij weet ten tijde van je verzoek genoeg over je medische situatie en begrijpt hoe jouw toekomst eruit ziet zonder euthanasie.
Je begrijpt wat de gevolgen zijn van jouw wens.

Het is niet vanzelfsprekend dat je wilsbekwaam bent ten tijde van het verzoek. Bijvoorbeeld als je lijdt aan een hevige depressie, of wanneer je in coma raakt. Voor dit soort gevallen stel je een wilsverklaring op. In een wilsverklaring vertel je in wat voor situaties je euthanasie wil laten plegen. Je omschrijft wat jij als ondraaglijk en uitzichtloos lijden beschouwd. Op het moment dat je de wilsverklaring opstelt, moet je wilsbekwaam zijn. Deze verklaring is overigens geen garantie dat de euthanasie kan worden gepleegd op het moment dat het door jou beschreven lijden start. Het is altijd aan de arts om te besluiten of het verzoek kan worden ingewilligd.

Bespreek euthanasie met je arts

De wilsverklaring moet actueel blijven. Als een verklaring lange tijd niet is besproken of opnieuw bevestigd of ondertekend, kan het voor een arts onduidelijk zijn of je dit nog steeds wil. Zorg er dus voor dat jouw wilsverklaring actueel blijft.

Je kan de wilsverklaring eventueel opnemen in je levenstestament, maar dit kost meer tijd en geld dan wanneer je een losse wilsverklaring hebt, aangezien je voor het actueel houden van het levenstestament vaak naar de notaris moet. In een levenstestament moet de wens om een euthanasieverzoek namelijk ook actueel blijven.

Let op: het ondertekenen van een levenstestament met daarin een schriftelijk euthanasieverzoek is niet voldoende voor de arts. De KNMG zegt hierover:

“Met een schriftelijk euthanasieverzoek alleen wordt nog niet voldaan aan alle zorgvuldigheidseisen van de euthanasiewet. Als iemand bijvoorbeeld niet meer zelf de ondraaglijkheid van het lijden kan aangeven, is het voor een arts buitengewoon moeilijk om vast te stellen of aan deze wettelijke zorgvuldigheidseis is voldaan.”

Geen redelijke andere oplossing

Ook bekijkt de arts of geen redelijke andere oplossing beschikbaar is om jouw lijden te stoppen. Dit betekent niet dat alle mogelijke behandelingen moeten worden uitgeprobeerd.

Een arts kijkt dus naar de volgende vier criteria

• Jij moet een vrijwillig en weloverwogen verzoek doen
• Jij moet ondraaglijk en uitzichtloos lijden
• Jij moet je eigen medische situatie begrijpen en dus wilsbekwaam zijn
• Er is geen redelijke andere oplossing beschikbaar

Welke arts?

Maar welke arts behandelt jouw verzoek eigenlijk? Je kan een euthanasieverzoek doen bij je eigen arts. Deze is wellicht al bekend met jouw medische situatie en bij hem of haar voel je je misschien meer op je gemak. Als jouw arts het verzoek goedkeurt, moet een andere onafhankelijke arts het verzoek ook beoordelen. Pas als de onafhankelijke arts het verzoek goedkeurt, kan de euthanasie plaatsvinden.

Kan je niet bij jouw eigen arts terecht, of wil je een second opinion? Dan kan je vaak terecht bij het Expertisecentrum Euthanasie.

Medische zorgvuldige uitvoering

Is je verzoek goedgekeurd? Dan vind de euthanasie vindt plaats binnen twee maanden na de goedkeuring. Samen met je arts bespreek je op welke manier je de euthanasie wil laten plaatsvinden. Dit kan via een spuitje of een drankje. Via een spuitje overlijdt je meteen, bij een drankje kan dit wat langer duren. Ook bespreek je met jouw arts wie er bij jouw euthanasie aanwezig is.

Wil je graag meer informatie over euthanasie of over andere zaken omtrent je overlijden? Neem dan zeker contact met ons op, we helpen je graag verder.

Relevante links

• Bekijk deze handleiding van de Overheid om te lezen hoe je een schriftelijke wilsverklaring met betrekking tot euthanasie opstelt
• De KNMG (Artsenfederatie) heeft een overzicht gemaakt met cijfers rond euthanasie